Ochrona lasu to bardzo obszerna dziedzina, zajmująca się przede wszystkim działaniami mającymi na celu zabezpieczenie lasu przed szkodliwymi czynnikami różnego pochodzenia: przed chorobotwórczymi grzybami, przed owadami, przed szkodami od zwierzyny. Generalnie rzecz ujmując jest to szereg zabiegów chroniących las w taki sposób, by w dobrym „zdrowiu” dotrwał do dorosłości, czyli ponad stu lat. W tym celu niekiedy konieczne jest podejmowanie natychmiastowych kroków, gdy las staje w obliczu takich zagrożenia jak atak szkodników owadzich.

Z takim przypadkiem zetknęliśmy się kilka lat temu, gdy liczebność chrabąszcza majowego spowodowana jego gradacją poważnie zagrażała drzewostanom. Jednak w większości ochrona lasu to zabiegi profilaktyczne, czego przykładem może być zabezpieczanie drzewek przed zgryzaniem przez zwierzynę płową. Młode sadzonki są smakowitym kąskiem dla saren, jeleni czy nawet zajęcy, szczególnie w okresie zimowym. Dlatego jesienią, przed nastaniem zimy, leśnicy zabezpieczają sadzonki na różne sposoby. Smarują wierzchołki sadzonek preparatem (tzw. repelentem), który smakowo i zapachowo jest nieatrakcyjny dla zwierzyny. Bardziej naturalnym sposobem jest zastosowanie pakuł lub owczej wełny, którymi zawija się czubki sadzonek.  

Do ochrony lasu należy również wiele działań chroniących zwierzęta w nim żyjące, w tym owady, ptaki i ssaki, szczególnie tam, gdzie równowaga biologiczna może być zachwiana. Leśnicy wykonują wiele działań mających na celu zwiększenie i zachowanie bioróżnorodności, poprzez m.in. ułatwienie zwierzętom przeżycie w lesie, a przede wszystkim zapewnienie im na tyle dogodnych warunków, by nie migrowały w obszary zurbanizowane. Świetnym przykładem są skrzynki lęgowe dla ptaków, które leśnicy wieszają na drzewach. Zastępują one naturalne dziuple wykorzystywane przez tzw. ptaki dziuplaste. Naturalnie szukają one schronienia w starych spróchniałych pniach drzew. Ich domki powstają w wyniku odłamania się gałęzi i działania na to miejsce czynników zewnętrznych jak deszcz, mróz oraz grzyby rozkładających drewno. Wtedy tworzy się dziupla. Warto dodać, że nieliczne ptaki potrafią wykuć własną dziuplę (zalicza się do nich tylko większość dzięciołów). Są to tzw. dziuplaki pierwotne. Dzięcioły, co roku wykuwają dziuplę od nowa, dzięki czemu dają miejsce pozostałym dziuplakom wtórnym (ptaki gniazdujące w „cudzych” dziuplach) oraz szansę na rozród i wyprowadzenie lęgu. Wiele innych ptaków takich jak np. sikorka bogatka, uboga, czarnogłówka (chociaż te trzy sikory potrafią zrobić własną dziuplę, ale w miękkim i spróchniałym drewnie to również korzystają ze skrzynek lęgowych), sosnówka, mazurek, różne gatunki sów i cały szereg innych ptaków to dziuplaki wtórne, korzystające z już istniejących dziupli. Dlatego leśnicy pozostawiają w lesie stare i dziuplaste drzewa. Są one niezwykle ważne dla zwierząt, o ile nie stanowią zagrożenia dla ludzi pracujących lub odwiedzających las rekreacyjnie np. turystów i rowerzystów. Jeśli takie dziuplaste drzewo rośnie blisko drogi i może stwarzać niebezpieczeństwo, należy je usunąć. Aby zapewnić ptakom substytut tego miejsca, wiesza się skrzynki lęgowe, czyli drewniane budki o różnych rozmiarach i o różnej średnicy otworu wlotowego. Wyróżnia się kilka typów budek: A1, A, B, D i E, gdzie A1 ma najmniejszą średnicę i tutaj mogą gniazdować wszystkie sikory z wyjątkiem bogatki, która już potrzebuje większej średnicy, aż do E gdzie schronienie znajdzie gągoł, puszczyk, nurogęś czy kaczka krzyżówka.

Od jesieni do końca lutego leśnicy czyszczą stare budki i wywieszają nowe. Konserwacja jest niezwykle istotna, ponieważ podczas lęgu naniesiony materiał w skrzynce powoduje, że dno się spłyca i ułatwić to może drapieżnikom dostanie się do środka. Również jest to swoisty zabieg higieniczny, pozwalający pozbycie się z budki pasożytów, odchodów i pozostałości po poprzednim lęgu. Tak przygotowana skrzynka najprawdopodobniej zostanie zajęta przez kolejne ptaki.

W Nadleśnictwie Oleszyce można przytoczyć mnóstwo przykładów zwiększania różnorodności biologicznej. Podczas sadzenia nowych pokoleń lasu, oprócz gatunków głównych, a więc dębów, buków, sosen, jodeł, grabów i lip, które stanowić będą w przyszłości drzewostan dojrzały, sadzone są również gatunki biocenotyczne i miododajne – drzewa i krzewy owocowe, będące z jednej strony skuteczną tarczą rozpraszającą ryzyko hodowlane, a z drugiej strony stanowiące bazę pokarmową dla zwierząt: pożytek dla owadów zapylających oraz owoce dla ptaków i ssaków. Dzięki mnogości gatunków na jednej powierzchni, gdzie pojawia się obok gatunków lasotwórczych jarzębina, róża dzika, czereśnia ptasia, bez czarny i koralowy, dzikie jabłonie, grusze i głogi, ryzyko wystąpienia chorób lub ataku szkodników owadzich jest zmniejszone.

W Nadleśnictwie Oleszyce podczas zimowych zajęć edukacyjnych leśnicy organizują różnego rodzaju warsztat edukacyjne mające na celu naukę ochrony lasu. Zorganizowano m. in. warsztaty budowy skrzynek lęgowych dla ptaków, gdzie harcerze z 37 DSH „Leśne Sowy” z Oleszyc próbowali swoich sił w majsterkowaniu. Harcerki i harcerze wykonali własnoręcznie nowe domy dla ptaków, które już na najbliższej zbiórce w lesie zawiesili na drzewach. W ten sposób leśnicy pokazali młodzieży, jak w łatwy sposób zadbać o ptaki i to nie tylko w lesie bo budki jakie zbudowali samodzielnie harcerze można powiesić w swoim ogrodzie wśród drzew. Nauczano również, aby pamiętać o właściwym ulokowaniu budki, tak by nie narażać ptaków na drapieżniki (np. koty), by skrzynka nie wisiała w miejscu nasłonecznionym, a jej wlot skierowany był na wschód lub południowy wschód.

Prostą instrukcję, jak wygląda skrzynka lęgowa zamieszczamy poniżej:

To nie jedyne warsztaty zorganizowane przez leśników z Nadleśnictwa Oleszyce. By wspomóc zwierzęta jesienią, zorganizowano zajęcia z budowy hoteli dla owadów. Dzieci ze szkół podstawowych konstruowały drewniane domki, umieszczając w nich trzcinę, korę oraz szyszki, by w przyszłości dogodne schronienie znalazły tam dzikie pszczoły, biedronki i inne owady. W najbliższych miesiącach w Nadleśnictwie Oleszyce znów zostaną zorganizowane aktywne zajęcia edukacyjne. Przybliżą młodszej i nieco starszej młodzieży pracę leśnika, a także pokażą jak w łatwy sposób, bez większego wysiłku, samodzielnie można pomóc zwierzętom. Wyjaśnią również dlaczego pomagając owadom jednocześnie pomagamy samym sobie i jaki ma to związek z przetrwaniem roślin uprawnych.

Nina Hamułka, Nadleśnictwo Oleszyce